Sabiha Serin
22.06.2008, 10:12
SİVAS ŞİVESİ İLE NOSTALJİ
Sizlere Sivas şivesini azda olsa koklatmak için şu an içimden geçenleri doğaçlama olarak yazmaya çalışacağım.
Kelimelerin karşılığını yazmıyorum.Çünkü Sivaslı olan herkes nasıl olsa anlar..Sadece bir Sivas Nostaljisi yaşarken bu arada da bazı geleneklerimizi ve göreneklerimizden bır kısmını Sivas’ımızın şivesiyle anlatmaya çalışacağım .....Umarım sabırla okursunuz. Belki uzun gelebilir ama okuyunca nostalji yaşayacaksınız ve bırakamayacaksınız. Her yöre şivesini, öz kültürünü korumalı, unutmamalı ve hiç değilse arada sırada gururla yaşatmalı diye düşünüyorum. Saygılarımla.
“Anam bacım aha şu dünyanın neresine gederseğiz gedin hemi vallah hemide billah gı ve hemi kim dese bilinki üsbekes Sivaslıdır.Essah diyom.Damarında Sivas ganı olup da hemi ve gı yı birde essahtanmı demiyeni görürseğiz bağa den.Bulamazsığızki niyemi hemi ve gı demiyen Sivas'lı ben heçmi heç gormedim. Birileri bu lafları söyleyenlere kaba diyor.Vışşş helede bahele onlar haltetmişler.Kibarlık sede gonuşmayınan olmaz anam,başka şeylerde kibarlığı bilsin mehelsüzler.Böyüklere saygıyı, küçüklere sevgiyi bilsinler...Ötağan emmimgilde gonuşuyorduk da gine lafı geçdi.Emem hep dermiş ya özümüz neyse oyuk.Kibarlık gonuşmayla olacağına başka şeylerle olsun.Irahmetlikler nur içinde yatsınlar.Onlar bize özümüzü sevmeyi oğrettiler,nedek bacı.Bele gonuşunca da ohhh nasıl ece oluyor.Sivas'lı olmak gibi varmı.Özümüz bir,sözümüz bir . İçimiz temiz,yüramiz temiz, sevgi bilirük,saygı bilirük. Birbirimizin düğününü bilirük, ölüsünü dirisini bilirük, buğalınca birbirimize kenetlenip herkesin derdine gapak oluruk. Ölüde diride her yana seğirtip , sivaslı olduğumuzu belli ederük.Soğnada takdir edilürük.. Beğlece ahaliden 'Vah Sivas'lıların da ne ece adetleri varmış' diye takdir alırık.Gonu gomşunun, hısım akrabanın kötü gunünde imdadına yetişip hayır duasını aluruk. Eleya bugün oğaysa yarında bağa.Noğoldum demiyecen,nolacam diyecen.Eyi günde gapımı açan çok olur,asıl kotü günde kapığı çalan olacak.Bir yarmalı pancar çorbası bişirsek, soharıç goktu, nohısa varsa göğsü şişer,yada hamile varsa nefsi siner sevap olsun diye çorba tenceresinin yarısını tas tas gonu gomşuya dağıtırık.
İşte biz Sivas'lılar darda galanın derdine gapak olmak için canımızı turap ederük hemi vallah,hemide billah.Essah diyom..Gözümüz tok,kulağımız tok.Komşumuz açken biz tok gafayı vurup yatmak.Hele de bir yabancı gordünmü bağrımıza basaruk, daha nedek hemi...Yerük madımağı şeele bastırmalıca,çemenlice,cehizim izi asaruk,aşmıya gelin hamamına gederük,bir ece kütür kütür gaynanamızın gafasını sürerük,sonra ecük dışarıda ferahlayıp buz gibi mercimekli badı yüramize yağmur gibi dokerük,soğnada hamamdan çıkıp akşam gıneycesinda gederük.Ordada o ece Sivas halayımızı ayahlarımıza gara sular inene gadar, tahtalar gacur gucur edinceye gadar çekerük.İşte bu nedecen herşey yerini istiyor.Aha ölüp gidecük gı .Zabanan erken gahakki daha gıymalık yapacuk,iş çok anam anam durmuyah..Öbürsü gün Erişte kesecük, yanısıra duzlu yağ sürüp arasına peynir goyup fetilleri midelere indirecük. Gız kiloda alıyohya nedekki amaaaan nedek allah kerim..Zaten andılıp oturmuyok ya erir geder. Akşamağatten goşturup duruyok.Herifler yan gelip yatıyor.Irahatlar gelip hazıra gonuyorlar.Ginede yaranamıyok, fışır fışır fışırdıyorlar.Halbusamki ekmek elden su gölden ellerini sıcak sudan soğuk suya dağdirmiyorlar. Onlar gral anam gral. Hani bir laf varya ' El adamı var sever, gişi adamı sağ sever', gız anam buda gulağınıza küpe olsun bu lafımı unutman gendiğize de bakın, hep şıngır şıngır olun,erkek milletine güven olmaz, Hem evinize,hem işinize, hem eşinize, hem uşağıza bakın emmeeeee asıl gendinize de iyi bakın.Evde gişiniz geldimmi gapısını enük cücük açmasın güler yüzünüzle siz açın. yüzünüz gülsün, onu ak pak karşılayın. Onlar kapı açıldımmı datlı dilli güler yüzlü tertemüz geyimli garı isterler.İşiğizi gücüğüzü o yoğken yapın.Günler torbaya girmediya , o gelince de onunla oturun.çayını çorbasını gon önüne.Baktığızki gafası bozuk, yalığuz gon,hersi gedince o sizin yanınıza gelir zaten. Bakın benden demesi,siz bilirsiğiz.
.Amaaaan buda nerden çıktıki gı ne diyordumki gafamıda garıi ştırdığız haaaa ne diyordum ki, yarın vahıt bulursak birgaç gün sonada bizim mehleye traktörcü pancar getirirse üç beş kasa alıp, gonu gomşu hebimiz pancarları sıpırdıp, pezük turşusu yapacuk.Allah verede Cenabı Allah yüzümüze baha da yağmur yaş olmuya.Zehmetli emme pezük turşusununda mıhlaması ,bulgur pilavının üstünde yenmesi bek ece oluyor.Şu işleri bitirsekte bir an önce gurban bayramı gelmeden oğlanı eversek.Gız anam heç doğolse gızevine gelinliğe gurban gondermekden gurtuluruh.Yok işin yoksa üzerine birde altınını ,incisini,gıvırı zıvırı,adamın ocağı batıyor bacı zaten elde yok avuçta yok,..Elimizi çabuk tutak.Daha evi barkı peklüyecük.Zaten garnım burnum ağrıyor.Den hele gızlar oyalanmanın sırasımı.İşleyen demir ışıldar,Her işi bitirekde sonunda sizi çermiğe götürürüm, çermikteki banyoda ve havuzda iki duğulursuğuz,gemükleriğiz yumuşar, havuzdan gelince de da size sıcahca teze teze çilbörek gızartırım, şenlüklüce yerük”
İŞTE SİVAS BU
Sevgi,saygı,dostluk, birlikberaberlik,dayanışma,pay laşma.Bizim en anlamlı özelliklerimiz bunlar.Her zaman yüreğimizde insan sevgimiz vardır.Daha yazacak çok güzel geleneklerimiz var ama, sayfalara sığmaz.. Umarım Sivas’ımızı anlatan ve yaşamımızda olması gereken bazı şeylere ufak ta olsa anlamlı mesajlar vermişimdir. Sivaslı olmaktan her zaman gurur duyalım ve arada sırada da olsa Sivas şivesi kullanmaktan çekinmeyelim. ,onlar bizi biz yapan özümüzdür. öz değerlerimizdir, kültürümüzdür. Görüyoruz bazı illerin şiveleri TV dizilerinde hep ön planda, biz neden şivemizi kullanmaya çekiniyoruz, anlayamıyorum... Herkes şivesine nasıl sahip çıkıyor. Türkçeyi unuttular diziler de yöresel konuşmalar var hep. Bizde yöremizin şivesine sahip çıkalım, haksız mıyım? Ebetteki günlük yaşamımız da Türkçe yi doğru kullanacağız. Ben Sivas'ın gelenek ve görenekleri ile ilgili yazdığım makalelerimde zaman zaman Sivas şivesine de yer veriyorum. Sivas Valiliğinin yayınladığı HAYAT AĞACI adlı Kültür ve Sanat Dergisinin birinci, (Kış) ikinci (Bahar), üçüncü (Yaz) sayılarında yazmış olduğum makalelerim yayınlanmıştır. Bu dergiler Türkiye'deki Sivas Hizmet Vakfı olan illerinden temin edilebilir. İsteyen herkes Sivas Hizmet Vakfın da bu dergileri görebilir, okuyabilir.
Amacım genç kuşaklara özümüzü, bu güzel değerlerimizi tanıtabilmek. Bugün varız yarın yoğuz, bazı geleneklerimiz şu anda artık uygulanmıyorsa da hiç değilse çoluk çocuk geçmişini kendi kültürünü bilsin ki onlarda kendi çocuklarına anlatabilsin diye düşünüyorum.
Şu anda üçü Sivas ile ilgili olan beş adet internet sitesinde ve bir yerel bir ulusal gazetedeki tüm köşe yazılarımda, yayınlarımda ve yazdığım bazı şiirlerimde her zaman Sivas’ımızı fırsat buldukça tanıtıp koklatmaya, olumlu olarak anlatmaya çalışıyorum ve gururla Sivas şivemize yer veriyorum. Sivas dışında davet edildiğim büyük organizasyonlardaki şiir etkinliklerinde ise özellikle Sivas konulu şiirlerimi okumaya, Sivas’ımızı onurla tanıtmaya çalışıyorum.
Cumhuriyet, kültür, sanat ve ozanlar diyarı Sivas’tan Selam ve Saygılarımla…
SABİHA SERİN
Araştırmacı Yazar Şair
SİVAS
Sizlere Sivas şivesini azda olsa koklatmak için şu an içimden geçenleri doğaçlama olarak yazmaya çalışacağım.
Kelimelerin karşılığını yazmıyorum.Çünkü Sivaslı olan herkes nasıl olsa anlar..Sadece bir Sivas Nostaljisi yaşarken bu arada da bazı geleneklerimizi ve göreneklerimizden bır kısmını Sivas’ımızın şivesiyle anlatmaya çalışacağım .....Umarım sabırla okursunuz. Belki uzun gelebilir ama okuyunca nostalji yaşayacaksınız ve bırakamayacaksınız. Her yöre şivesini, öz kültürünü korumalı, unutmamalı ve hiç değilse arada sırada gururla yaşatmalı diye düşünüyorum. Saygılarımla.
“Anam bacım aha şu dünyanın neresine gederseğiz gedin hemi vallah hemide billah gı ve hemi kim dese bilinki üsbekes Sivaslıdır.Essah diyom.Damarında Sivas ganı olup da hemi ve gı yı birde essahtanmı demiyeni görürseğiz bağa den.Bulamazsığızki niyemi hemi ve gı demiyen Sivas'lı ben heçmi heç gormedim. Birileri bu lafları söyleyenlere kaba diyor.Vışşş helede bahele onlar haltetmişler.Kibarlık sede gonuşmayınan olmaz anam,başka şeylerde kibarlığı bilsin mehelsüzler.Böyüklere saygıyı, küçüklere sevgiyi bilsinler...Ötağan emmimgilde gonuşuyorduk da gine lafı geçdi.Emem hep dermiş ya özümüz neyse oyuk.Kibarlık gonuşmayla olacağına başka şeylerle olsun.Irahmetlikler nur içinde yatsınlar.Onlar bize özümüzü sevmeyi oğrettiler,nedek bacı.Bele gonuşunca da ohhh nasıl ece oluyor.Sivas'lı olmak gibi varmı.Özümüz bir,sözümüz bir . İçimiz temiz,yüramiz temiz, sevgi bilirük,saygı bilirük. Birbirimizin düğününü bilirük, ölüsünü dirisini bilirük, buğalınca birbirimize kenetlenip herkesin derdine gapak oluruk. Ölüde diride her yana seğirtip , sivaslı olduğumuzu belli ederük.Soğnada takdir edilürük.. Beğlece ahaliden 'Vah Sivas'lıların da ne ece adetleri varmış' diye takdir alırık.Gonu gomşunun, hısım akrabanın kötü gunünde imdadına yetişip hayır duasını aluruk. Eleya bugün oğaysa yarında bağa.Noğoldum demiyecen,nolacam diyecen.Eyi günde gapımı açan çok olur,asıl kotü günde kapığı çalan olacak.Bir yarmalı pancar çorbası bişirsek, soharıç goktu, nohısa varsa göğsü şişer,yada hamile varsa nefsi siner sevap olsun diye çorba tenceresinin yarısını tas tas gonu gomşuya dağıtırık.
İşte biz Sivas'lılar darda galanın derdine gapak olmak için canımızı turap ederük hemi vallah,hemide billah.Essah diyom..Gözümüz tok,kulağımız tok.Komşumuz açken biz tok gafayı vurup yatmak.Hele de bir yabancı gordünmü bağrımıza basaruk, daha nedek hemi...Yerük madımağı şeele bastırmalıca,çemenlice,cehizim izi asaruk,aşmıya gelin hamamına gederük,bir ece kütür kütür gaynanamızın gafasını sürerük,sonra ecük dışarıda ferahlayıp buz gibi mercimekli badı yüramize yağmur gibi dokerük,soğnada hamamdan çıkıp akşam gıneycesinda gederük.Ordada o ece Sivas halayımızı ayahlarımıza gara sular inene gadar, tahtalar gacur gucur edinceye gadar çekerük.İşte bu nedecen herşey yerini istiyor.Aha ölüp gidecük gı .Zabanan erken gahakki daha gıymalık yapacuk,iş çok anam anam durmuyah..Öbürsü gün Erişte kesecük, yanısıra duzlu yağ sürüp arasına peynir goyup fetilleri midelere indirecük. Gız kiloda alıyohya nedekki amaaaan nedek allah kerim..Zaten andılıp oturmuyok ya erir geder. Akşamağatten goşturup duruyok.Herifler yan gelip yatıyor.Irahatlar gelip hazıra gonuyorlar.Ginede yaranamıyok, fışır fışır fışırdıyorlar.Halbusamki ekmek elden su gölden ellerini sıcak sudan soğuk suya dağdirmiyorlar. Onlar gral anam gral. Hani bir laf varya ' El adamı var sever, gişi adamı sağ sever', gız anam buda gulağınıza küpe olsun bu lafımı unutman gendiğize de bakın, hep şıngır şıngır olun,erkek milletine güven olmaz, Hem evinize,hem işinize, hem eşinize, hem uşağıza bakın emmeeeee asıl gendinize de iyi bakın.Evde gişiniz geldimmi gapısını enük cücük açmasın güler yüzünüzle siz açın. yüzünüz gülsün, onu ak pak karşılayın. Onlar kapı açıldımmı datlı dilli güler yüzlü tertemüz geyimli garı isterler.İşiğizi gücüğüzü o yoğken yapın.Günler torbaya girmediya , o gelince de onunla oturun.çayını çorbasını gon önüne.Baktığızki gafası bozuk, yalığuz gon,hersi gedince o sizin yanınıza gelir zaten. Bakın benden demesi,siz bilirsiğiz.
.Amaaaan buda nerden çıktıki gı ne diyordumki gafamıda garıi ştırdığız haaaa ne diyordum ki, yarın vahıt bulursak birgaç gün sonada bizim mehleye traktörcü pancar getirirse üç beş kasa alıp, gonu gomşu hebimiz pancarları sıpırdıp, pezük turşusu yapacuk.Allah verede Cenabı Allah yüzümüze baha da yağmur yaş olmuya.Zehmetli emme pezük turşusununda mıhlaması ,bulgur pilavının üstünde yenmesi bek ece oluyor.Şu işleri bitirsekte bir an önce gurban bayramı gelmeden oğlanı eversek.Gız anam heç doğolse gızevine gelinliğe gurban gondermekden gurtuluruh.Yok işin yoksa üzerine birde altınını ,incisini,gıvırı zıvırı,adamın ocağı batıyor bacı zaten elde yok avuçta yok,..Elimizi çabuk tutak.Daha evi barkı peklüyecük.Zaten garnım burnum ağrıyor.Den hele gızlar oyalanmanın sırasımı.İşleyen demir ışıldar,Her işi bitirekde sonunda sizi çermiğe götürürüm, çermikteki banyoda ve havuzda iki duğulursuğuz,gemükleriğiz yumuşar, havuzdan gelince de da size sıcahca teze teze çilbörek gızartırım, şenlüklüce yerük”
İŞTE SİVAS BU
Sevgi,saygı,dostluk, birlikberaberlik,dayanışma,pay laşma.Bizim en anlamlı özelliklerimiz bunlar.Her zaman yüreğimizde insan sevgimiz vardır.Daha yazacak çok güzel geleneklerimiz var ama, sayfalara sığmaz.. Umarım Sivas’ımızı anlatan ve yaşamımızda olması gereken bazı şeylere ufak ta olsa anlamlı mesajlar vermişimdir. Sivaslı olmaktan her zaman gurur duyalım ve arada sırada da olsa Sivas şivesi kullanmaktan çekinmeyelim. ,onlar bizi biz yapan özümüzdür. öz değerlerimizdir, kültürümüzdür. Görüyoruz bazı illerin şiveleri TV dizilerinde hep ön planda, biz neden şivemizi kullanmaya çekiniyoruz, anlayamıyorum... Herkes şivesine nasıl sahip çıkıyor. Türkçeyi unuttular diziler de yöresel konuşmalar var hep. Bizde yöremizin şivesine sahip çıkalım, haksız mıyım? Ebetteki günlük yaşamımız da Türkçe yi doğru kullanacağız. Ben Sivas'ın gelenek ve görenekleri ile ilgili yazdığım makalelerimde zaman zaman Sivas şivesine de yer veriyorum. Sivas Valiliğinin yayınladığı HAYAT AĞACI adlı Kültür ve Sanat Dergisinin birinci, (Kış) ikinci (Bahar), üçüncü (Yaz) sayılarında yazmış olduğum makalelerim yayınlanmıştır. Bu dergiler Türkiye'deki Sivas Hizmet Vakfı olan illerinden temin edilebilir. İsteyen herkes Sivas Hizmet Vakfın da bu dergileri görebilir, okuyabilir.
Amacım genç kuşaklara özümüzü, bu güzel değerlerimizi tanıtabilmek. Bugün varız yarın yoğuz, bazı geleneklerimiz şu anda artık uygulanmıyorsa da hiç değilse çoluk çocuk geçmişini kendi kültürünü bilsin ki onlarda kendi çocuklarına anlatabilsin diye düşünüyorum.
Şu anda üçü Sivas ile ilgili olan beş adet internet sitesinde ve bir yerel bir ulusal gazetedeki tüm köşe yazılarımda, yayınlarımda ve yazdığım bazı şiirlerimde her zaman Sivas’ımızı fırsat buldukça tanıtıp koklatmaya, olumlu olarak anlatmaya çalışıyorum ve gururla Sivas şivemize yer veriyorum. Sivas dışında davet edildiğim büyük organizasyonlardaki şiir etkinliklerinde ise özellikle Sivas konulu şiirlerimi okumaya, Sivas’ımızı onurla tanıtmaya çalışıyorum.
Cumhuriyet, kültür, sanat ve ozanlar diyarı Sivas’tan Selam ve Saygılarımla…
SABİHA SERİN
Araştırmacı Yazar Şair
SİVAS